Paano Nagiging Viral ang Fake News at Celebrity Intriga sa Pilipinas: Isang Malalim na Pag-aaral sa Kulturang Digital ng Bansa

Sa pagpasok ng bagong dekada, mas lalong umiinit ang mundo ng social media sa Pilipinas, kung saan ang bawat kislap ng tsismis, bawat lihim na pinaghihinalaan, at bawat espekulasyong ibinubulong online ay maaaring maging headline sa loob lamang ng ilang minuto. Ang bilis ng pagkalat ng impormasyon ay hindi na maihahambing sa panahon ng tradisyunal na media kung saan CCTV footage, news verification, at tamang imbestigasyon ang nagiging basehan ng balita. Sa kasalukuyang panahon, sapat na ang isang malabong larawan, isang edited na video, o isang anonymous na komento upang magliyab ang social media at gawing sentro ng intriga ang kahit sinong personalidad. Nakaugat ito sa kulturang likas sa atin—na mahilig magbahagi, magkomento, at magdiskusyon—kaya’t hindi nakapagtatakang ang fake news, lalo na ang may kinalaman sa mga kilalang tao, ay mabilis na sumasabog at nagiging viral.

Isa sa pinakamatibay na dahilan kung bakit madaling kumakalat ang mga haka-haka sa showbiz ay ang malalim na interes ng mga Pilipino sa mga artista at public figures. Mula pa noong panahon ng radio at lumang TV, malalim na ang impluwensya ng celebrity culture sa sambayanang Pilipino na madalas naghahanap ng inspirasyon, drama, at kwento mula sa mga kilalang personalidad. Sa pag-usbong ng online platforms, mas naging accessible at interactive ang relasyon ng publiko sa kanilang mga iniidolo. Ang dating admiration mula sa malayo ay naging parang personal na koneksyon na tila ba parte ng pamilya ang mga artista. Dahil dito, kapag may lumabas na kahit anong tsismis, kahit gaano kamanipis o ka-walang basehan, mabilis itong pinapaniwalaan dahil nakaangkla ito sa interes at emosyon ng publiko.

Sa kabilang banda, naging malaki rin ang papel ng algorithm-driven platforms tulad ng Facebook, TikTok, at YouTube sa pag-boost ng content na may mataas na engagement. Sa mundo ngayon, ang masayang kwento tungkol sa kabutihan o achievements ng isang celebrity ay madalas hindi gaanong napapansin, ngunit ang isang kontrobersyal, intriguing, o shocking na content ay agad pinapaakyat ng algorithm dahil sa dami ng reaksyon at komento na natatanggap nito. Kapag may kumalat na tsismis, kahit ito ay mali at walang ebidensya, mabilis itong nagiging viral dahil sinasalo ito ng algorithm bilang “high interest content.” Dahil dito, maraming content creators ang nahuhumaling gumawa ng videos o blogs na may sensationalized titles upang makahakot ng views, hindi iniisip kung may katotohanan ba ang kanilang inilalabas.

Ang isa pang mahalagang salik ay ang pagiging emosyonal na consumer ng content ng mga Pilipino. Sa kultura natin, mabilis tayong kumampi, mabilis tayong maapektuhan, at madalas ay nagrereact bago mag-fact-check. Isang komento lamang na nagsasabing “totoo ‘yan, may kilala akong may alam” ay sapat na para marami ang paniwalaan ang isang maling impormasyon. Kapag sinamahan pa ito ng edited screenshots o malabong larawan na ipinapakita bilang “patunay,” lalo lang tumitibay ang paniniwala ng publiko na mayroon ngang nangyaring hindi kanais-nais sa taong iniintriga. Emosyon ang nagpapabilis ng pag-share at hindi logic, kaya’t mas nagdudulot ng ingay ang mga iskandalong hindi naman kumpirmado.

Sa gitna ng pagdagsa ng fake news, nagiging biktima ang mga personalidad na wala namang kaugnayan sa mga ipinapakalat na kuwento. Maraming artista at public figure ang nagpahayag na ang pinakamasakit ay hindi ang mismong tsismis, kundi ang paraan ng pagsalakay ng publiko sa kanilang pagkatao at pamilya. May mga kwento ng celebrities na natutulog nang may iyak, nawalan ng proyekto, o nalagay sa panganib ang relasyon dahil lamang sa isang pekeng balita na kumalat online. Para sa maraming artista, ang social media ay dapat sana platform ng koneksyon at pagpapahalaga sa kanilang trabaho, ngunit nagiging arena ito ng maling akusasyon at mabilisang paghuhusga.

Hindi rin maikakaila na malaki ang papel ng ilang content creators at clickbait vloggers sa pagbuo ng kulturang ito. May mga gumagawa ng balita na walang pinagmulan, naglalagay ng fabricated screenshots, o nagpapahayag ng “exclusive sources” kahit wala namang totoong source maliban sa sariling haka-haka. Ang pangunahing layunin ay kumita ng views at ads, kaya’t hindi na mahalaga kung totoo ba o makakasira ba sa reputasyon ng ibang tao. At dahil madalas nanonood ang publiko ng ganitong klaseng content, mas lalo silang ginaganahang gumawa pa ng mas kontrobersyal na kwento. Ang problema, hindi lahat ng viewers ay naiintindihan ang mga teknikalidad ng misinformation, kaya madalas napagkakamalang totoong balita ang mga bias o fabricated content.

Kasabay naman nito, napakahina ng digital literacy ng malaking bahagi ng populasyon. Maraming Pilipino ang hindi marunong magsuri kung credible ba ang isang source, kung edited ba ang video, o kung satire ba ang nilalaman. Marami ring hindi alam kung paano gumagana ang algorithm, kaya hindi nila namamalayan na sa kakapanood nila ng mga content na puno ng intriga, mas lalo silang sinasalubong ng mga platform ng parehong uri ng content. Dahil dito, nagiging echo chamber ang feed ng mga tao: kung mahilig ka sa tsismis, puro tsismis ang ilalabas sa iyo ng algorithm, kaya lalo mong napapaniwalaan ang mga ito bilang “common knowledge.”

Sa pag-aaral ng communication experts, may natuklasang pattern kung bakit nagiging madali para sa fake news ang maging totoo sa mata ng publiko. Una, inuulit-ulit ito hanggang maging pamilyar sa mga tao. Kapag paulit-ulit mong naririnig ang isang kasinungalingan, kahit galing sa iba’t ibang vloggers o pages, nagmumukha itong totoo dahil “lahat ng tao” daw ay pinag-uusapan ito. Pangalawa, ginagamit ang emosyon bilang sandata—galit, inis, inggit, o pagkadismaya—na nagiging mitsa ng mabilis na pagkalat dahil gusto ng mga tao na maglabas ng saloobin. Pangatlo, nilalapatan ito ng mga dramatikong paglalahad at hyperbolic narratives na kapana-panabik basahin kahit hindi naman suportado ng facts.

Mahalaga ring isaalang-alang ang epekto nito sa kultura ng pananagutan at reputasyon. Sa Pilipinas, napakahalaga ng “image” ng isang tao, lalo na sa entertainment industry kung saan ang career ng artista ay nakasalalay hindi lamang sa kanilang talento kundi pati sa kanilang public perception. Isang maling balita lamang ang maaaring magdulot ng pagkasira ng tiwala ng publiko, pagkakansela, at pagkawala ng endorsement deals. Kapag ang isang artistang walang kinalaman sa intriga ay nadamay sa maling tsismis, madalas sila pa ang kailangang magpaliwanag at maglabas ng statement, kahit sila mismo ay biktima lamang ng gawa-gawang kuwento. Ang unfairness na ito ang nagdudulot ng pagkabura sa linya sa pagitan ng realidad at kathang-isip sa mata ng publiko.

Samantala, may mga ordinaryong netizens na hindi napapansin kung gaano kalaki ang impluwensya nila sa pagkalat ng fake news. Sa pag-share ng isang maling impormasyon, hindi nila namamalayang pangalan, pamilya, at career ng isang tunay na tao ang naaapektuhan nila. Ang simpleng pag-click sa share button ay maaaring magdulot ng malawak na pagkalat na hindi na mapipigilan. Kapag nasa milyon na ang views at shares, mahirap nang balikan ang pinagmulan at ayusin ang nasirang reputasyon. Ang ganitong sitwasyon ay nagpapatunay na ang internet ay may kapangyarihan na higit pa sa dating tradisyunal na media dahil ang bawat user ngayon ay maaaring maging publisher ng impormasyon.

Samantala, sa likod ng gulo at ingay ng fake news, unti-unti ring nagigising ang marami sa kahalagahan ng fact-checking. Dumadami ang mga organisasyon at indibidwal na nagsusuri ng content, tumutulong mag-flag ng misleading posts, at nagbibigay ng edukasyon tungkol sa tamang paggamit ng social media. Nagiging mas malinaw na sa iba na ang pag-click at pag-share ay may kaakibat na responsibilidad. Sa paglipas ng panahon, unti-unti nang lumalakas ang kampanya sa digital responsibility, ngunit marami pa ring hakbang ang kailangan upang maging mas matibay ang depensa ng publiko laban sa manipulasyon.

Kung titingnan naman ang papel ng mga artista sa panahon ng viral controversies, marami sa kanila ang natutong gumamit ng tamang pananahimik, legal action, o pagbabahagi ng totoong impormasyon sa tamang paraan. Marami ring natutong protektahan ang sarili sa pamamagitan ng paglimita ng online presence o pagkakaroon ng professional social media teams. Ngunit kahit gaano sila kaingat, hindi pa rin sapat upang mapigilan ang agresibong paglikha ng mga clickbait narratives na may layuning gamitin sila bilang sentro ng views at profit.

Sa huli, ang paglaganap ng fake news at celebrity intriga sa Pilipinas ay repleksyon hindi lamang ng kahinaan ng digital ecosystem kundi pati ng kultura ng tsismis na malalim na nakatanim sa society. Ngunit hindi ito nangangahulugang walang solusyon. Sa pamamagitan ng malawakang edukasyon, mas responsible na paggamit ng social media, at mas mahigpit na regulasyon sa content creation, posible pa ring maabot ang hinahangad na digital literacy ng publiko. Ang pagbabago ay nagsisimula sa simpleng pagtatanong: “Totoo ba ito?” bago mag-share.